Pionki - www.sicienko.pl

Sołectwo i jego położenie

Sołectwo Gliszcz to również miejscowość o tej samej nazwie.

Gliszcz od północy poprzez Jezioro Słupowskie graniczy z Sołectwem Murucin, od wschodu z Sołectwem Trzemiętowo, od  południa z Sołectwem Sicienko, od południowego zachodu i od zachodu z Sołectwem Samsieczno. Najbardziej wysunięty na zachód teren Sołectwa stanowi granicę gminy Sicienko z gminą Mrocza.

Teren sołectwa położony jest średnio na wysokości 118 m n. p. m. najwyższy punkt to wzgórze na południowy zachód od Gliszcza, mniej więcej w połowie spaceru do Trzemiętowa Kolonii. Wznosi się ono na wysokość 128,1 m n. p. m.

Powierzchnia – 868 ha.

Sołtysami Gliszcza od lat 60-tych kolejno byli: Jan Łassa (gmina Ślesin), Stanisław Ostrowicki (gmina Ślesin/gmina Sicienko), Kazimierz Książak, Stanisław Szymocha. Obecnie Sołtysem jest Alfred Malzahn.

Infrastruktura techniczna i zagospodarowanie przestrzenne

• Połączenia drogowe:

drogą asfaltową do Trzemiętowa – 2 km
drogą asfaltową do Samsieczna – 7 km
drogą asfaltową do Bydgoszczy – 26 km
drogą asfaltową do Sicienka – 7 km

• Elektryfikacja: Gliszcz - 1938 r., Gliszcz Kolonia – 1967 r.

• Sieć wodociągowa: 1997 r.

Od 1997 roku miejscowość Gliszcz zaopatrywana jest w wodę ze stacji uzdatniania wody w Trzemiętowie. Do tej pory woda dostarczana była ze stacji w Mroczy. Zmiana stacji możliwa była po wykonaniu połączenia istniejącej sieci wodociągowej z siecią w kierunku Trzemiętowa. Sieć rozbudowywana jest w miarę rozwoju zabudowy mieszkaniowej.

• Sołectwo nie posiada kanalizacji sanitarnej. Ścieki odprowadzane są do opróżnianych okresowo zbiorników bezodpływowych.

• Telefonizacja: w ok. 1991 r. TP S.A. – w znikomy stopniu; RST El-Net w 1998 r.

• Zagospodarowanie przestrzenne

Obecnie wpływ na kształtowanie się struktury przestrzennej Sołectwa mają miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego oraz wydawane warunki zabudowy głównie dla budynków mieszkalnych.
Gliszcz jest miejscowością rozwijającą się osadniczo. Posiada tereny pod zabudowę rekreacyjną oraz mieszkaniową.

Miejscowość Gliszcz jest objęta ustaleniami następujących  miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego:

1. m.p.z.p. uchwalony Uchwałą nr V/41/99 Rady Gminy Sicienko z dnia 6 marca 1999 roku w sprawie zmian miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Sicienko
2. m.p.z.p. uchwalony Uchwałą nr XX/165/00 Rady Gminy Sicienko z dnia 15 listopada 2000 r.  w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu budownictwa  mieszkaniowego i rekreacji w sąsiedztwie Jeziora Słupowskiego, tereny „ A”, „B”, „C”
3. m.p.z.p. uchwalony Uchwałą nr XX/166/00 Rady Gminy Sicienko z dnia 15 listopada 2000 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu budownictwa mieszkaniowego i rekreacji w sąsiedztwie Jeziora Słupowskiego –teren „D”
4. m.p.z.p. uchwalony Uchwałą nr XX/167/00 Rady Gminy Sicienko z dnia 15 listopada 2000 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego ternu budownictwa mieszkaniowego i rekreacji w sąsiedztwie Jeziora Słupowskiego –teren „E”

Ludność

Obiekty i miejsca

Przy głównej drodze prowadzącej przez Gliszcz zachował się zespół dworski z ok. 1900 r., w którego skład wchodzi murowany dwór i dom tzw. chlebówka. Niegdyś do zespołu należała również remiza strażacka powstała w tym samym czasie. Dwa pierwsze budynki są własnością prywatną.

Zabytkiem architektonicznym jest także zagroda nr 16 (dom z 1920 r., obora z 1886 r.).

Znajduje się tu Świetlica Wiejska. Dawniej w tym budynku mieściła się 4-klasowa szkoła, założona w 1835 r.

W 2010 roku dzięki dofinansowaniu ze środków Unii Europejskiej – Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich w 13 miejscowościach gminy, w tym w Gliszczu dla najmłodszych powstał plac zabaw.

W 2016 roku w miejscu dotychczasowego boiska trawiastego powstało wielofunkcyjne boisko sportowe z nawierzchnią z trawy syntetycznej o wymiarach 15x30 m. Można na nim grać w mini piłkę nożną, koszykówkę, siatkówkę, czy rozegrać mecz tenisa ziemnego.

Obecnie dzieci z Gliszcza są uczniami Szkoły Podstawowej im. Ziemi Krajeńskiej w Samsiecznie.

W Gliszczu najmłodsi chętnie spędzają czas na placu zabaw.

Do początku lat 90-tych funkcjonowała w Gliszczu jednostka OSP. Jej ostatnim prezesem był Marcin Baumgart.

Zachowały się, choć w bardzo niewielkim stopniu fragmenty fundamentów kościoła ewangelickiego. Kronika Gliszcza wspomina, że w 1927 roku zbierano pieniądze na zakup dzwonów. Kościół istniał do lat 60-tych XX w.

W głównej części wsi zachowały się pozostałości cmentarza ewangelickiego założonego w 2 połowie XIX w. Zajmuje on o powierzchnię 0,11 ha. Zachowały się fragmenty żeliwnego obejścia z 1 połowy XX w., 3 wolnostojące nagrobki (1 z 2 poł. XIX w., 2 z 1 poł. XX w.) oraz mogiły. Zieleń na cmentarzu jest zniszczona. Wyjątek stanowią 3 lipy o średnicy pnia 70-75 cm. Cmentarz ma kształt prostokąta, jego układ jest jednak nieczytelny. Nagrobki i mogiły są porozrzucane w różnych jego częściach. W 2014 r. cmentarz został uprzątnięty.

Niewielki cmentarz ewangelicki znajduje się również w bezpośrednim sąsiedztwie Jezior Słupowskiego i Drzewianowskiego.

Przez teren Gliszcza przebiega oznakowany kolorem żółtym Wierzchuciński Szlak Czterech Jezior wyznaczony w 2005 roku dla uczczenia pamięci Jana Pawła II. Pozwala on poznać walory przyrodnicze miejscowości. Z usytuowanej na szlaku kładki na rzece Krówce podziwiać można Jezioro Słupowskie i Jezioro Drzewianowskie. Na trasie oznakowano też żeremie bobrowe. Szlak prowadzi także urokliwą drogę wiodącą przez las.

Przyroda

Sołectwo Gliszcz rozciąga się na południe od Jeziora Słupowskiego. Kilka domów usadowionych jest nad brzegiem tego akwenu. Na samej niemal granicy Sołectwa Gliszcz Jezioro Słupowskie poprzez rzekę Krówkę, łączy się z Jeziorem Drzewianowskim. Oba te akweny wchodzą w skład obszaru chronionego Rynny Jezior Byszewskich. Tereny wzdłuż jeziora zamieszkiwane są przez bobry.

Lasy stanowią stosunkowo niewielką powierzchnię 66 ha

Z kart historii

W Sołectwie zachowały się ślady osadnictwa wczesnośredniowiecznego (VII – XIII w.), późnośredniowiecznego i nowożytnego (XVI – XVII w.)

Wzmianki na temat Gliszcza pojawiają się już w XIII wieku. Początkowo był on prawdopodobnie częścią lub przysiółkiem Samsieczna. Jako samodzielna osada została wyodrębniona w latach 1359-1374. W XIV w. zakon cystersów w Byszewie nabył w Gliszczu prawo do pobierania dziesięciny. Informację o tym podaje list arcybiskupa gnieźnieńskiego Jana z 1374 r. nawołujący do wypełnienia obowiązku jej zapłaty.

W źródłach historycznych można znaleźć informację, że w 1578 r. wieś miała 13 łanów osiadłych z 4 zagrodnikami i rzemieślnikiem. W1618 r. we wsi było 6 łanów osiadłych, 2 łany spustoszały, z których pobierano po 15 gr podatku, kolejne 3 łany całkowicie zwolniono z obciążeń fiskalnych. Gliszcz zamieszkiwało 5 zagrodników. Była tu karczma. Łączna kwota opodatkowania zamykała się w sumie 7 fl 26 gr.

W Księgach Wieczystych Wydziału Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Nakle nad Notecią znajduje się wpis na podstawie recesu z 20 listopada 1844 r., który brzmi: „Każdorazowemu nauczycielowi ewangelickiej szkoły w Gliszczu przysługuje prawo użytkowania. Wolno mu jednak używać obszar 70 prętów kwadratowych – przeznaczony na szkółkę drzew owocowych i morwowych jedynie do hodowli tych drzew” (1 pręt = staropolskie 15 stóp i 7/1 łokcia; 1 pręt = 4,320 m; 1 pręt kwadratowy = 18,6624 m²; 70 prętów kwadratowych = 1.306,368 m²).
Gliszcz, niemiecki Grenzdorf, pod koniec XIX w. był wsią i gminą w powiecie wyrzyskim. Obowiązywał wówczas podział na: wieś, kolonię i pustkowie. Na terenie Gliszcza znajdowało się 28 domów z 309 mieszkańcami. 269 z nich było ewangelikami, a 45 katolikami. 42 mieszkańców było analfabetami. Najbliższa poczta znajdowała się w Mroczy w odległości 12 km, a stacja kolejowa w Nakle – 17 km od Gliszcza.

W 1835 r. założona została w Gliszczu szkoła dla dzieci i młodzieży ewangelickiej. Nauka odbywała się w języku niemieckim.
Kopalnią wiedzy o prawach nieraz bardzo istotnych, a nieraz błahych, ale w interesujący sposób opisujących warunki życia w Gliszczu jest miejscowa kronika. Niestety do dzisiaj zachowała się tylko część zapisków. Początkowo prowadzone były one w języku niemieckim. W kronice, która do dziś przetrwała, pierwszy wpis ma pożółkłych już kartkach pochodzi z 27 maja 1868 r. Od 1925 r. kronika prowadzona jest w języku polskim przez kolejnych nauczycieli miejscowej szkoły. Opisuje ona głownie dzieje szkoły, ale wspomina przy okazji o wielu wydarzeniach, jakie miały miejsce w Gliszczu. Corocznie pojawiają się w niej opisy o tym czy zima dała się bardzo we znaki rolnikom i jaki wpływ miała na plony. Każdy rok jest też opatrzony podpisem inspektora szkolnego, który systematycznie kontrolował szkołę. W 1926 r. zdecydowanie podkreślił, że w kronice jest mało informacji i są dość niestaranne. Nakazał, więc jej uzupełnienie. Co też nauczyciel skrupulatnie uczynił opisując październikową epidemię tyfusu (zachorowało wówczas 20 mieszkańców Gliszcza, a aż 8 spośród nich zmarło) oraz łagodną zimę, która nadeszła po tym tragicznym wydarzeniu. Zapisy kończą się w roku 1939. ostatni z nich pochodzi z 1 kwietnia tegoż roku. Znalazła się tam jeszcze notatka inspektora szkolnego o lustracji szkoły 22 maja 1939 roku, ale zabrakło już opisu zakończenia roku szkolnego co wcześniej systematycznie czyniono. Kronika znajduje się obecnie w rękach prywatnych.

Jak można przeczytać w kronice, w 1927 r. zamknięto szkołę ewangelicką w Słupówku (najprawdopodobniej chodzi o część Gliszcza zwaną obecnie Gliszcz Kolonia) i przydzielono dzieci ewangelickie z wybudowania gliskiego do szkoły w Gliszczu.
W 1929 r. po raz pierwszy wydano dzieciom w szkole świadectwa. Pierwszy raz wakacje letnie trwały 2 miesiące, zrezygnowano z wakacji jesiennych. Po raz pierwszy rok szkolny rozpoczął się 1 września.

Zgodnie z zarządzeniem Inspektora Szkolnego od 1933 r. historia i geografia miała być nauczana w języku polskim. W szkole w Gliszczu, w której językiem wykładowym był niemiecki, rodzice złożyli protest, który rozpatrzono pozytywnie. Ku zadowoleniu rodziców, uczniów i miejscowego nauczyciela powrócono do niemieckiego nauczania, aż do wyjaśnienia sprawy. Mimo to szkoła nauczała polskości. Świadczą o tym zapisy w kronice. Dzieci każdego roku obchodziły 3 maja Święto konstytucji, 11 listopada – Dzień Odzyskania Niepodległości. Uroczyście obchodzono także 1 lutego imieniny Prezydenta Ignacego Mościckiego oraz 19 marca imieniny Józefa Piłsudskiego. 1931 r. wysłano nawet kartki imieninowe do Funchal na Maderze, gdzie Marszałek odbywał rekonwalescencji. Nie bez echa pozostała wiadomość o jego śmierci w dniu 12 maja 1935 r. W kościele w Samsiecznie 18 maja tegoż roku miała miejsce uroczystość żałobna.

Wiadomość o śmierci Józefa Piłsudskiego nauczyciel prowadzący kronikę uzyskał z informacji radiowych. Oznaczałoby to, że w tym czasie w Gliszczu był już odbiornik radiowy.

Z początkiem roku szkolnego 1933/1934 szkoła w Gliszczu przyjęła dwadzieścioro dzieci ewangelickich z Trzemiętowa i Trzmiętówka. Tym samym liczba uczniów wzrosła do siedemdziesięciu.
W 1934 r. po raz pierwszy w Gliszczu zorganizowano kurs wieczorowy dla dorosłych. Zgłosiło się 26 uczestników. Organizowano również kurs języka państwowego dla młodzieży niemieckiej.

W 1935 roku obchodzono stulecie szkoły w Gliszczu. Kronika szczegółowo opisuje przebieg uroczystości. Rozpoczęła się ona mszą, którą w kaplicy odprawiał pastor Wiegert. Później uroczystości przeniosły się do szkoły, by zakończyć się wymarszem wraz z orkiestrą do lasu, gdzie zabawa zaczęła się na całego. Kronikarz opisuje: „Jeszcze nigdy nie widziano w Gliszczu coś podobnego, jeszcze nigdy nie przybyło tylu gości na jakąś uroczystość u nas.”

Jak donosi kronika od 8 do 22 sierpnia 1934 r. w okolicy Gliszcza odbywały się ćwiczenia wojskowe jednostki z Chełmna. Jeden ze szwadronów stacjonował w samym Gliszczu. 22 sierpnia jedna z dywizji przemaszerowała przez wieś wzbudzając wielkie zainteresowanie miejscowej ludności.

Na konferencji szkolnej 10 października 1938 r. wezwano wszystkich nauczycieli do zorganizowania wieczorowych kursów dla przedpoborowych. Kronikarz szkolny zapisał: „Wszyscy nauczyciele byli do tego bezinteresownie gotowi”. Przedpoborowi z Gliszcza dwa razy w tygodniu trzy lekcje na kursie w Drzewianowie.

Przed II wojną światową Gliszcz był w 80 % niemiecki, tylko 3 rodziny były pochodzenia polskiego,

Przed 1939 r. właścicielem zespołu dworskiego w Gliszczu od chwili jego wybudowania była Niemka Hoppe. Należały do niej 72 ha ziemi. Prowadziła gospodarkę wielostronną (hodowla 36 krów, 12 koni, 12 świń, gospodarka roślinna). Czworak, położony na wprost pałacu, zamieszkiwały 3 rodziny będące na deputacie u właścicielki. Zarządcą folwarku był Krantze. Po 1945 r. dom stał się własnością Państwowego Gospodarstwa Rolnego w Wierzchucinku, następnie Akademii Techniczno-Rolniczej w Bydgoszczy. W połowie lat dziewięćdziesiątych przeszedł w ręce prywatne. Układ budynków majątku zmienił się w tak znacznym stopniu, że nie sposób go odtworzyć. Rodzinę Hoppe wspomina także kronika. W 1927 r. znalazła się informacja o wprowadzeniu się pana Hoppe do nowego domu. Kronikarz z żalem opisuje zniszczenia starego domu, jak pisze, wybudowanego z drewnianych bali i pokrytego gontem.

Związek administracyjny z gminą Sicienko

Do 1954 r. Gliszcz wchodził w skład gminy Mrocza. W latach 1954 – 1959 należał do gromady Teresin. W 1959 znalazł się  w obrębie gminy Ślesin. W granice gminy Sicienko włączono Sołectwo Gliszcz w 1976 r.